การทานโปรตีนไม่เพียงมีความสำคัญต่อกล้ามเนื้อนะครับ แต่สำคัญกับอีกหลายอย่างในร่างกายของเรา และหนึ่งในนั้นก็คือมวลกระดูก แต่โปรตีนที่มาจากแหล่งที่ต่างกัน จากสัตว์ หรือจากพืช มีผลเหมือนหรือต่างกันยังไงบ้าง ?
ในงานนี้เป็นการศึกษาของ Groenendijk และคณะ (2022) [1] เขาก็ตั้งคำถามขึ้นมาอย่างที่ว่า ว่าการทานโปรตีนจากผลิตภัณฑ์สัตว์ และจากผลิตภัณ์พืช มีผลต่อมวลกระดูก เหมือนหรือต่างกันยังไงนะครับ เป็นงานที่ศึกษาจากข้อมูลการศึกษา 4 งานที่ศึกษากันไปก่อนหน้านี้ ซึ่งศึกษาผลในผู้สูงอายุ (คนกลุ่มนี้จะพบกับปัญหามวลกระดูกเยอะกว่าวัยอื่น)
ซึ่งงานทั้ง 4 งานที่นำมาศึกษา ถ้าดูคร่าวๆ คนที่เขาคัดเข้ามาในเกณฑ์จะเป็นคนที่สุขภาพไม่ได้ป่วยหรือมีโรคเรื้อรัง รวมถึงไม่ได้เป็นคนที่ออกกำลังกาย มีการฝึก Resistance Training เป็นประจำ คือตัดพวกที่มีภาวะสุขภาพย่ำแย่ กับพวกที่ดูน่าจะแข็งแรงออกไป ว่าง่ายๆก็ประมาณเหลือคนกลางๆทั่วๆไป อายุ 65 ปีขึ้นไป
ศึกษาในคนกลุ่มไหน ?
จากข้อมูล 4 งานรวมกันทำให้ได้ข้อมูลจากผู้เข้าร่วม 1570 คน อายุเฉลี่ย 71 ปี การทานโปรตีนเฉลี่ยอยู่ที่ 1.03g/kg/วัน ส่วนความหนาแน่นมวลกระดูกเฉลี่ย 1.10g/cm^3 ในจำนวนนี้มี 12% ที่เป็นภาวะกระดูกพรุน 56% ทานแคลเซียมต่ำกว่าคำแนะนำ 98% มีค่าวิตามิน D ต่ำกว่าที่ควร
การวิเคราะห์มวลกระดูกในทุกงานใช้ DXA แปลว่าเราจะได้การวัดผลที่โอเคเชื่อถือได้ค่อนข้างดี ส่วนวิธีการศึกษาในแต่ละงาน ก็จะมีการกำหนดให้ทาน และให้ทำอะไรที่แตกต่างกันไป เขาก็นำข้อมูลส่วนนี้มาแยกดูตรงส่วนของข้อมูลการทานโปรตีนทั้งเรื่องชนิดและปริมาณมาดู ความสัมพันธ์กับข้อมูลมวลกระดูก แล้วนำมาวิเคราะห์ทางสถิติ
ผลที่ได้คือ ?
ซึ่งผลที่ได้หลังจากการปรับข้อมูลแล้ว การทานโปรตีนให้ได้ปริมาณเพียงพอ และเป็นโปรตีนจากผลิตภัณฑ์สัตว์สัมพันธ์กับมวลกระดูกทั้งร่างกายและสันหลังที่สูงกว่า การทานโปรตีนจากผลิตภัณฑ์พืช ตรงนี้อาจจะเกิดจากการที่โปรตีนสัตว์นั้นมีกรดอะมิโนที่สมบูรณ์กว่า นอกจากนั้นผลิตภัณฑ์จากสัตว์ ปกติจะมีแคลเซียม วิตามินดี และ B12 อยู่ด้วย
ข้อดีของงานนี้คือเป็นการรวมข้อมูลจากหลายงาน ทำให้ได้ข้อมูลที่มีปริมาณมาก แต่ในขณะเดียวกันจุดอ่อนของการศึกษาแบบนี้ก็คือ แต่ละงานมันมีการเก็บข้อมูลการศึกษาที่แตกต่างกัน มันอาจจะไม่ได้ให้ผลที่ชัดเจนไปในทิศทางเดียวกันในหลายด้าน เช่น มาตรฐานการเก็บข้อมูล หรืออุปกรณ์ที่ใช้ ทีมงานที่เกี่ยวข้อง
รวมถึงการที่เป็น Cross-sectional study เราจึงได้เห็นแค่ความสัมพันธ์ของข้อมูล แต่ไม่สามารถชี้ชัดได้ว่าเป็นเหตุและผลอย่างชัดเจน แม้ว่าจะมีความพยายามใช้วิธีคิดทางสถิติเพื่อลดข้อจำกัดนี้แล้วก็ตาม ถ้าจะดูชัดๆก็ต้องวางแผนศึกษาแบบเจาะจงเปรียบเทียบชัดๆอีกที
สำหรับการพัฒนากล้ามเนื้อนั้น โปรตีนพืช หรือโปรตีนสัตว์ให้ผลที่ไม่แตกต่างกัน ถ้ามี Amino Profile ที่ใกล้เคียงกัน [2] แต่จากงานนี้อาจจะพอให้เห็นในมุมอื่นเพิ่มเติมได้ ว่าถ้ามองในแง่เรื่องของผลต่อมวลกระดูกแล้ว โปรตีนสัตว์มีความสมบูรณ์ในแง่สารอาหารที่เกี่ยวข้องมากกว่าโปรตีนจากพืช สำหรับคนที่ทานมังสวิรัต วีแกน อาจจะต้องอุดช่องโหว่ ในด้านแคลเซียม วิตามิน D และ B12 เพิ่มเติมจากแหล่งอื่นๆ ในมื้ออาหาร หรืออาจจะทานเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารด้วย
สรุป
ก็พอให้เห็นภาพคร่าวๆได้นะครับ ว่าการทานโปรตีนจากผลิตภัณฑ์พืชอาจจะส่งผลดีต่อมวลกระดูกน้อยกว่าการทานโปรตีนจากผลิตภัณฑ์สัตว์ ก็ไม่ใช่ว่าโปรตีนพืชไม่ดี แต่ถ้าเราไม่ทานผลิตภัณฑ์สัตว์เพราะเหตุผลอะไรก็ตาม การทานพวกแคลเซียม วิตามินดี วิตามิน B12 เพิ่มจากแหล่งอื่น หรือจะทานเป็นผลิตภัณฑ์อาหารเสริมก็น่าจะช่วยในส่วนนี้นะครับ
อ้างอิง
- Groenendijk, I., Grootswagers, P., Santoro, A., Franceschi, C., Bazzocchi, A., Meunier, N., Caille, A., Malpuech-Brugere, C., Bialecka-Debek, A., Pietruszka, B., Fairweather-Tait, S., Jennings, A., and de Groot, L. C. P. G. M. (2022) Protein intake and bone mineral density: Cross-sectional relationship and longitudinal effects in older adults, Journal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle, doi: https://doi.org/10.1002/jcsm.13111
- บัวเพ็ชร พงศ์พันธ์. (2022, July 25). โปรตีนพืช โปรตีนสัตว์ แบบไหน เพิ่มกล้ามเนื้อ เพิ่มความแข็งแรงได้ดีกว่ากัน ? Fat Fighting. Retrieved December 15, 2022, from https://www.fatfighting.net/article-2022-07-25-novel-plant-based-protein-has-similar-effects-compared-to-whey-protein/
